Emre ERGÜL
Küresel piyasaların, geçen hafta enflasyon ve resesyon endişeleriyle negatif seyretmesine karşın emtia piyasasına pozitif bir seyir hakim oldu. Tarım emtialarında ise geçen hafta yükseliş eğiliminde bir seyir izlendi. Chicago Ticaret Borsası’nda işlem gören buğday yüzde 0.1, mısır yüzde 0.4 ve pirinç yüzde 3.5 değer kazanırken, soya fasulyesi yüzde 1.8 azalış kaydetti.
Intercontinental Exchange’de (ICE) pamuk yüzde 0.8, kahve yüzde 0.5 ve şeker yüzde 3.2 artarken, kakao yüzde 1,5 değer kaybetti. Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Potsdam İklim Etkisi Araştırma Enstitüsü, küresel ısınmanın gıda enflasyonunda 2035’e kadar yüzde 0.92 ila yüzde 3.23 arasında, manşet enflasyonda ise yüzde 0.32 ila yüzde 1.18 arasında artışa yol açacağını tespit etti.
Tahıl Koridoru Anlaşması’na ilişkin belirsizliklerle arza yönelik endişeler artarken, Rusya Dışişleri Bakanlığı, ülkenin anlaşması kapsamındaki yükümlülüklerini sorumlu bir şekilde yerine getirmeye devam ettiğini ancak anlaşmanın daha fazla devam etmesi için bir gerekçe görmediğini belirtti.
Söz konusu gelişme, özellikle buğday, mısır ve pirinç gibi tarım emtialarının fiyatlarında yükselişe sebep oldu. Rabobank’ın 2022-2023 sezonu için kahve açığı beklentisini 6.4 milyon torbaya çıkarmasıyla kahve fiyatları yükseldi.
El Nino hava olayının devam etmesiyle şeker üretimine ilişkin endişeler emtianın fiyatını yükseltirken, Tayland’daki kurak hava koşullarının ön plana çıkması şeker fiyatlarını destekleyen başka bir etken oldu. Hafta başında 3 bin 414 dolarla Aralık 2015’ten bu yana en yüksek seviyeyi gören kakao ise bu seviyeden gelen kâr satışlarıyla geriledi.
Verimlilik için toprağın yağmurla beslenmesi gerekli
Tüm bu gelişmeleri emtia uzmanı Haluk İzzet Mutlu’ya sorduk. Mutlu, El Nino ve Tahıl Koridoru Anlaşmasına özellikle dikkat çekiyor: “El Nino kasırgalara neden olacak ama kasırgalar dönemsel olaylar. Kuraklık da önemli etken. El Nino dünyanın her yerinde farklı etki yapıyor.
Arpa, buğday ve fasulye gibi yaşamsal gıdalarda daha iyi mahsul alınması için iklim olaylarından önce toprağın yağmurla beslenmesi gerekir. Bu ne yazık ki olmadı.” Sorunun küresel bir sorun olduğuna dikkat çeken Mutlu, benzer olayın Türkiye’de de yaşandığını söyledi: “İç Ege, İç Akdeniz ve Anadolu’nun iç bölgelerinde buğday ekimi yapılamadı. Zaten tüm dünyada bir sorun yaşanıyordu.”
Talep yetişmezse stoklar devreye girer
Mutlu işte bu noktada, özellikle buğdaydaki arz, talep ve stok durumlarının incelenmesi gerektiği değerlendirmesinde bulundu: “Şu anda dünyanın çeşitli noktalarındaki silolarda 13-14 milyon ton buğday bekliyor. Eğer arz, talebe yetişemezse, stoklardaki buğday piyasaya sürülecektir.
Doğal olarak da bu durum fiyatların artmasına neden olacaktır.” Mutlu, Tahıl Koridoru Anlaşması’nın uzatılmamasını da fiyat artışı için ikinci bir risk olarak gördüğünü söyledi: “Ekilemeyen alanların etkisi ne kadar olacak onu görmek lazım. Ne yazık ki, fiyatları yukarı iten etkenler artıyor.” Meteorolojistlere göre, Pasifik Okyanusu’ndaki su sıcaklıklarının artışı, yani El Nino, başladı. Ekonomistler, 5 yıl sürecek El Nino döneminin küresel ekonomiye 3 trilyon dolar zarar vereceğine inanıyor.
